Экс-палітвязень распавяла аб тым, як адбывала тэрмін у гомельскай калоніі №4. Цяпер Аксана (імя зменена па просьбе суразмоўніцы) у бяспецы.
- Якія былі ўмовы ў калоніі?
- Першыя шокавыя ўражанні я атрымала пад час этапавання з СІЗА ў калонію. Чамусьці не запомнілася перамяшчэнне з аўтазака ў цягнік. Магчыма, у дзень майго этапа было мала людзей, таму ўсё прайшло хутка і адносна лёгка.
Але калі па дарозе да Гомеля сабралі ўвесь "этап", прыйшлося раскладваць усе тры ярусы ляжанак. На другім і трэцім ярусе можна было толькі легчы ўшчыльную бок аб бок з чужымі людзьмі.
Мне ўдалося закаціцца на самы край, і я праспала амаль усю дарогу, 11-12 гадзін. Але схадзіць у прыбіральню можна было толькі ў пэўны час, вельмі многія гатовы былі мачыцца ў бутэлькі ў паўсагнутым стане на верхнім ярусе, таму што чакаць, калі дазволяць наведаць туалет, прыйшлося б больш за гадзіну.
На шчасце, усе дацярпелі. Але жанчыны плакалі ад болю. Складана сказаць, колькі часу да размяшчэння іх у цягніку яны не мелі магчымасць схадзіць у прыбіральню.
Усіх этапаваных асуджаных забяспечылі сухім пайком, але чыста тэхнічна з'есці яго можна было толькі па прыбыцці.
У самой калоніі людзі спачатку выдыхнулі. Неба, рукі за спіной трымаць не трэба. Тварам да сцяны стаяць не трэба. Душ, набліжана падобны да сучаснага, часу для яго прыняцця дастаткова. Вокны без кратаў, паток дзённага святла, чыстая і прапрасаваная бялізна.
Непрыемна здзівіла адзенне. Спалучэнне колеру: чорны трыкатаж і абутак, аліўкавы касцюм пінжак і спадніца, малінавая кашуля і сукенка, васільковая ватоўка. Гэта і смяшыла, і засмучала адначасова. Стан адзення для тых, хто папаў у калонію на кароткі тэрмін, быў сумным. Новую выдавалі толькі тым, хто прыехаў на два гады і болей.
Абутак - з грубай скуры, не ўцепленай для зімы. У ёй трэба было праводзіць час з ранішняга пастраення да 20:30 ці да адбою, калі працавалі ў другую змену.
Жудасныя калготкі, халодныя, сінтэтычныя, без стрейчу, калені надзімаліся як ветразі ўжо пасля пары гадзін носкі, гумка не ўтрымлівала іх на таліі, увесь час з'язджалі ўніз. Камусьці выдалі ўцепленыя рэйтузы, камусьці не. Мала каму пашанцавала з памерам.
Усяго адна тонкая начная сарочка на ноч у дрэнна ацепленых памяшканнях. Словам, калі жанчына не мела пры сабе дастаткова неабходных цёплых рэчаў, то была асуджана на гінекалагічныя захворванні ў халоднае надвор'е.
Сінтэтычныя шапкі памнажалі перхаць, сверб, выпадзенне валасоў. У такой шапцы праз дзень пасля санітарнай апрацоўкі галавы грыбок вяртаўся ў поўным аб'ёме. А ў летні перыяд, як высветлілася, роля парніка для грыбка выконвала сацінавая хустка, якую можна было здымаць вельмі рэдка.
Канфіскавалі вітаміны. У медыкаў пазней можна было выпытаць комплексы тыпу "Аевіт" і нейкія мінералы айчыннай вытворчасці.
Вадкія мыйныя сродкі мы са слязамі злівалі ў вёдра са смеццем. Калі пры сабе, акрамя вадкага парашка, нічога не было, выдавалася карычневае гаспадарчае мыла.
- Якія былі правілы ўнутранага распарадку?
- Хтосьці не можа запомніць рапарт, хтосьці забыўся прыбраць з тумбы вопратку на ноч, хтосьці мацюкнуўся ў страі на вуліцы - першыя пакаранні. Першыя даносы. Вучымся ратаваць сябе і тых, хто нам сімпатычны, вучымся хлусіць, не міргнуўшы вокам.
"Гэта не я!" - галоўная ўстаноўка, якую неабходна ўшыць у свой мозг на перыяд знаходжання ў калоніі. Пазней яна прымае розныя варыяцыі.
Прыход аператыўнікаў з індывідуальнымі прапановамі за зачыненымі дзвярыма падпісаць дамову на прадстаўленне інфармацыі аб іншых асуджаных. Разуменне, што тут пра мінулае жыццё лепш забыцца і ўвогуле нічога і нідзе не прамаўляць услых.
Гэтыя працяглыя, хвілін па 40, гутаркі сам-насам з аператыўнікам выклікалі ўсеагульныя паранаідальныя настроі. Цябе выдзіралі са строю, выводзілі на дыялог у закрытым кабінеце, а, вярнуўшыся ў агульны пакой, цябе чакаў допыт астатніх асуджаных на прадмет крэпасці твайго духу.
Не ўсе адмаўляліся ад здзелкі. Не ўсё гэта хавалі. Такім чынам, ужо ў каранціне нас падзялялі і нацкоўвалі адзін на аднаго.
- Як размяркоўвалі па атрадах?
- Непрыемная камісія, дзе раней ветлівыя пры першым знаёмстве людзі ў пагонах ператвараліся ў адну бяздушную машыну-сіта, якая, па незразумелых для цябе параметрах, вызначала, ці варта цябе закінуць у так званы прэс-атрад ці, калі жанчына ўжо пагадзілася на супрацоўніцтва, яе намінальна прадстаўлялі ўсім прысутным і праводзілі пасвячэнне ў гас-атрад – мясцовую «эліту», альбо табе пашанцавала і ты пойдзеш туды, дзе ёсць прывідныя чалавечыя каштоўнасці.
Да некаторых ужо ў карантыне, як да сведкаў па іншых справах, прыязджалі прадстаўнікі розных структур.
Далей - вучымся думаць і бяспечна адказваць на пытанні вельмі хутка: "Гэта не я", "Я нічога не ведаю, гэтыя людзі мне чужыя".
У каранціне асуджаныя, якія выконваюць абавязкі выхавальнікаў новапрыбылых, імкнуліся максімальна наблізіць распарадак дня да прапісанага ў правілах унутранага распарадку. Гэта значыць 20-30 чалавек павінны былі, напрыклад, увечар за 15-20 хвілін прыгатавацца да сну. Гучыць як марафон, але спраўляліся.
Прыкладна праз тыдзень у агульным пакоі да раніцы ўсе адчулі жудасны пах. Быццам учора ўся секцыя піла "чарніла" і закусвала пратэрмінаванай ліверкай. Прыходзіць разуменне, што 30 чалавек у секцыі могуць спаць толькі пры адчыненых вокнах. Незразумела толькі, як спаць тым, хто мае толькі тонкія гаспадарчыя кашулі.
Выхавальнікі праводзяць эксперымент з тымі, хто не забяспечаны і каму дапамагаюць цыгарэтамі. Пытаюцца раптоўна: адкуль? Ёсць тыя, якія адразу здаюць пачаставаўшага. Гэта непрыемна. Частаваць нельга. Нічым і ніколі. Даводзіцца казаць: «гэта не я, не ведаю, навошта яна гэта прыдумала».
- У залежнасці ад тэрміну, гэта можа быць шыццё на машыне, праца на спецмашыне: прыстрачваць гузікі, заклёпванні. Пазней са швачкі можна сысці на працу з прасам.
Працы прыкладна аднолькавай складанасці, у залежнасці ад здольнасцяў. Праблема не ў гэтым. Праблема ў тым, што палітычным не падвышаюць разрад, якія б вытворчыя планы яны не выконвалі. Проста майстры ігнаруюць заявы на павышэнне разраду.
- Тыповы працоўны дзень зняволенай у жаночай калоніі?
- Пастраенне ў сталовую. Сняданак 15 хвілін. 20 хвілін асабістага часу. Пастраенне на фабрыку. Праверка наяўнасці ўсіх у страі. Эпізадычны індывідуальны агляд на вуліцы. Фабрыка. Вывад на абед строем. Вяртанне строем на рэшту працоўнага дня. Вывад з фабрыкі.
Адсейваюцца са строю тыя, хто ідзе на фабрыку ў пазаўрочны час. Астатнія ідуць у атрад, дзяжураць, займаюцца самаабслугоўваннем у жылой зоне, гэта значыць выконваюць розныя віды бясплатных работ рознага ўзроўню фізічнай нагрузкі.
Сёння вымытую недасушаную бялізну прыкладна на сто ложкаў трэба перанесці. Заўтра выгрузіць машыну гародніны на склад і пачысціць 50 мяшкоў бульбы. Паслязаўтра разабраць і вынесці са двара на сметнік плітку і бардзюры, папярэдне зняўшы з іх драўляныя альтанкі.
Усе работы, з раніцы да вечара, выконваліся ў адным адзенні, якое мы мелі права папраць рукамі два разы на тыдзень. Пральныя машыны ў атрадзе былі зламаныя.
Уборка снегу мяшкамі. Выціранне лужын на асфальце анучамі, мыццё платоў, сцен будынкаў перад прыездам усялякіх дэлегацый. Паліў кветак з пераносам вады вёдрамі за 500-700 метраў, пры наяўнасці каналізацыі і фантана ля клумбы.
Плюс трэба паспець падрыхтаваць КВЗ, паўдзельнічаць у спартыўных спаборніцтвах, у патрыятычных дыскусіях, намаляваць плакаты для конкурсу ўнутры УДВП МУС РБ.
Выпіць таблеткі ўсім з аднаго акна, заўважыць, што ў цябе баліць, і запісацца ў чаргу ў медпункт, патрапіць у медпункт.
Выканаць іншыя функцыі, калі ты брыгадзір, заўгас або намеснік заўгаса. Схадзіць на вячэру. Схадзіць у душ і памыць вопратку ў пэўныя дні. Атаварыцца ў краме ў дзень атаваркі.
Напісаць лісты родным. Схадзіць на званкі. Падрыхтавацца да сну. Гэта першая змена.
У другую змену ўсё тое ж самае, толькі пастраенне на фабрыку пасля абеду.
- Ці былі выпадкі адмовы зняволеных працаваць?
- Так, я чула аб такіх выпадках. Пакаранне прыкладна ў такім парадку: спачатку клетка ганьбы, потым камісія па пакараннях, потым ШІЗА. Пры рэцыдыве - статус злоснага парушальніка ПВР. Новы артыкул. Дадатковы тэрмін. Перавод у Зарэчча ў папраўчую калонію № 24. Здаецца, так.
- Ці меліся там хаця б элементарныя ўмовы для працы і бяспекі працы?
- Элементарныя, адносна, так. На фабрыцы, як і на любым беларускім дзяржпрадпрыемстве. Нешта зроблена для таго, каб запусціць вытворчасць, а нешта ніколі фактычна не будзе адпавядаць нарматывам, а толькі на паперы.
Асвятленне слабаватае, людзі часта губляюць зрок. Не на ўсіх працоўных месцах ёсць дадатковыя лямпы. Кандыцыянераў няма. Улетку ад задухі адчыненыя вокны не ратуюць. Аптэчак на месцах няма, медыкаменты далёка ад лініі пашыву вырабаў, а пальцы ў швачак часта прабітыя іголкамі наскрозь.
Пры дрэнным самаадчуванні працаўніцу павінна адвесці ў санчастку брыгадзір, але паколькі "план гарыць", можа і адмовіць. Санвузел не адпавядае ні маральна-этычным, ні санітарным патрабаванням, там часта няма вады. Пітная вада падаецца пры ўваходзе ў грамадскую прыбіральню.
- Ці магчыма было атрымаць адукацыю або прафесійныя навыкі ва ўмовах калоніі?
- Так, былі бясплатныя і платныя варыянты павышэння кваліфікацыі, у тым ліку і атрымання вышэйшай адукацыі.
- Колькі вы атрымлівалі за месяц у калоніі?
- Ад аднаго да сямідзесяці пяці рублёў. Магла скарыстацца дваццаццю пяццю працэнтамі ад заработнай платы. Астатняе здымалі на аплату камунальных паслуг, харчавання, арэнды адзення. Гэта тое, што я бачыла ў разліковых лістках. Якую зарплату фактычна прапускалі праз бухгалтэрыю, я не ведаю.
- Ці выкарыстоўваецца праца ў калоніі, як адна з формаў здзекавання над палітвязнямі?
- Гэта здзек над усімі зняволенымі. Ім там асоба няма часу вылучаць па катэгорыях. Вытворчасць максімальна выраўноўвае статуты працаўнікоў у вачах адміністрацыі.
Але ёсць пункцік, я ўжо казала: разрад палітычным не падвышаюць. Таксама нельга дагнаць план у пазаўрочны час, трэба ўсё паспець за змену. Дзіўнае абмежаванне, паколькі пазаўрочны час не аплочваюць нікому, аплата здзельная. Але пасля змены часта хочацца застацца на фабрыцы, а не ісці ў атрад.
- Ці магчымыя якія-небудзь формы скаргаў у сувязі з працоўнымі пытаннямі ва ўмовах калоніі?
– Паскардзіцца можна, несумненна. Гэта значыць напісаць скаргу і даслаць яе нескладана. Але як у РБ даказаць, што табе за месяц заплацілі 0.32 руб. у турме, выходзячы з якой, ты не можаш вынесці пацвярджальныя дакументы?
У Беларусі, калі не памыляюся, 15 прадпрыемстваў знаходзяцца ў ведамстве УДВП МУС. Дзіўна меркаваць, што вярхушка ўлады не арыентуецца ў прыбытках гэтых прадпрыемстваў і спосабах атрымання прыбыткаў.
- Што было найбольш маральна цяжкім у вашай сітуацыі?
- Лавіраваць паміж сваім каштоўнасцямі, прынцыпамі і жаданнем хутчэй вярнуцца дадому. Непрыемным здзіўленнем была велізарная колькасць людзей, гатовых абабраць да ніткі і забыцца пра цябе. Гатовых узяць у цябе ежу і здаць за гэта аператыўніку, за пачак цыгарэт ці шакаладку.
Прыйшло разуменне, што любое злачынства - гэта вынік прагрэсавальнай сацыяпатыі ў той ці іншай форме, якая ў калоніі толькі пагаршаецца. З калоніі выходзяць сацыяльныя інваліды. Разумець, наколькі масавая гэта з'ява, у які крызіс яна можа выйсці ў рамках адной маленькай краіны, цяжка. Безнадзейнасць - заўсёды цяжка.
Цяжка было ўсвядоміць у нейкі момант, што ты губляеш чалавечы і табой кіруе жывёльны стан, у якім хочацца або забіцца ў кут, выскаліўшыся, або накінуцца на крыніцу небяспекі. Адчуць грань, за якой лёгка стаць пацыентам псіхіятра.
Цяжка, калі табе здаецца, што ты набыла сябра ў чалавеку, а ён вырашае цябе здрадзіць. Парушыўшы вашыя дамоўленасці, у момант, калі ты становішся чалавеку бескарысная на пэўным этапе.
Цяжка прымаць там свае прамашкі. Вельмі балюча адбываюцца такія працэсы. Звычайна яны пад лупай вывучаюцца ўсім калектывам, у якім ты знаходзішся.
- Што неабходна рабіць палітвязню, каб падтрымаць сваё фізічнае і псіхалагічнае здароўе, знаходзячыся там?
- Творчасць, спорт, самаразвіццё, чытанне, выбіральнасць у зносінах, пастаянны кантакт з блізкімі і роднымі, рот на замку аб мінулым жыцці - строга. Нянавісць разбурае псіхіку вельмі моцна, таму важна захаваць максімальную эмпатыю да любых людзей, але не на практыцы, а ў душы.
На практыцы выяўляць эмпатыю тамака трэба, толькі пераканаўшыся, што чалавек не скарыстаецца ёю за цыгарэтку ад опера. Слухаць, чуць, не расказваць пра гэта, выкарыстоўваць толькі ў асабістых мэтах. Умець строга казаць "не". У тым ліку і аператыўным супрацоўнікам, мясцовым псіхолагам, святарам. Ніхто з іх не варты тваёй споведзі. Выкрыцьцё тваіх грахоў перад крымінальным кодэксам іх праца.
- Якая падтрымка з боку грамадства ці арганізацый важная для палітвязняў?
- Вядома, рэгулярная матэрыяльная дапамога. Прафесійная псіхалагічная праца са сваякамі зняволенага.
- Ці сутыкаліся вы з выпадкамі салідарнасці ці ўзаемадапамогі паміж палітвязнямі ў кантэксце працоўнай дзейнасці?
- Так. Палітычныя зняволеныя 2020-га - пераважна, ярка выяўленыя эмпаты. Не ўсё, вядома.
Часцяком яны не ўмеюць не дапамагаць людзям. Так, сталі больш выбарчымі, але без узаемадапамогі яны не будуць самі сабой. Таму і ў працоўнай сферы, як і ў любой іншай, людзі адзін аднаму дапамагаюць.
Read this text in рус
Comentários